Satrançta taşların değerlerini her satranççı bilir. 1, 3, 5, 9 puanları oldukça sadedir ve hesaplamayı kolaylaştırır. Önceki yazımızda taşların tarih içerisinde nasıl farklı puanlandığını anlatmıştık. Öyle karışıktı ki oyun esnasında ciddi hesaplama gerektiriyordu. Peki günümüzdeki kullanışlı puanlama sisteminin kaynağı nedir. Edward Winter konu ile ilgili yazıları şu şekilde derlemiş.

1942 yılında Reuben Fine’nın yayınladığı “Chess The Easy Way” kitabında şöyle yazılmış:

“Satrançta altı değişik taş olduğu için değişimlerin yararlı mı yararsız mı olduğunu anlamak amacıyla taş değer tablosu oluşturmak gereklidir. Böyle bir tablo elemanter matlar (Kale mat edebilir, fil ve at mat edemez) ve pratik sayesinde belirlenmiştir:

Piyon = 1
Fil (veya at) = 3
Kale = 5
Vezir = 9

Fine bu tablonun kaba hesaplamada yeterli olduğunu ama bazı değişimlerde geçerli olamayacağını sonraki sayfada örneklerle verir. Fine sayesinde bu puanlama popüler hale gelmiştir. Hatta kendisi belirlemiş bile olabilir. Bu açıdan satranca önemli bir hizmette bulunduğu açıktır. Gelin başka puanlama yöntmlerini incelemeye devam edelim.

Lasker’in 1905 yılında basılan satranç dergisinde taşların değerlerinin tartıştıktan sonra şu puanları verir:

Piyon, 6; At, 17; Fil, 17; Kale, 24; Vezir, 47 puan.

Lasker’e göre bu puanlar oynadığı zorlu oyunlara dayanarak elde ettiği tecrübelerden doğmuştur.

Lasker sonrasında Şaha da 20 puan vermiştir.

Thomas Frere tarafından 1857 yılında yazılan “Hoyle’s Game” kitabında şu yazılıdır:

“Taşların göreceli değerleri. Taşların göreceli değerleri tahmini şöyledir: vezir 10 piyon değerinde dersek, göreceli olarak kale 5 piyon; fil, 3.5 ; at, 3.5 piyon değerindedir.

Fil ve atı aynı değerde gösteren en eski kaynaktır.

Charles Check tarafından 1818 yılında Londra’da yazılan “Easy Guide to the Game of Chess” kitabında değerler şöyledir:

Vezir, 95; Kale, 60; Fil, 39; At, 37; Şah 26; Piyon 8 puandır. Piyonun değeri vezire çıkma potansiyeline sahipse 15 olarak hesaplanabilir.

1882 yılında yayınlanan “A Complete Guide to the Game of Chess” kitabında H.F.L. Meyer şöyle yazar:

“Taşların göreceli değerleri duruma göre değişebilir. Bazen bir At, bir kaleden güçlü olabilir ama aşağıdaki değerler taşların yaklaşık güçlerini ifade etmektedir.

P=1, A=3, F=3, K=5, V=10 Şahın değeri ölçülemez ama savunma ve saldırı açısından gücü 3’tür.

Kural olarak 3 piyon bir hafif alet gücündedir. 2 hafif alet de bir kale iki piyon değerindedir. Vezir ise iki kale veya 3 hafif alet değerindedir.