12. Dünya Şampiyonu Anatoly Karpov sakin yapısıyla bilinir. Karakteri de belli ki oyun tarzına yansımıştır. Konumsal, baskıcı bir oyun yaklaşımı ile tanınır. Özellikle Kasparov ile yaptığı uzun maçlar sayesinde en medyatik şampiyonlardan biri olmuştur.
Ne var ki sessiz sakin yapısıyla sistemin adamı olmuştur. FIDE’nin uygulamalarına itiraz etmez. FIDE de onu korur. Politik açıdan hep güçten yanadır, muhalif olmaz, olmayı bile düşünmez. Kasparov, FIDE ile kavga eder, yeni oluşumlar peşinde koşar, Putin ile mücadele eder, hapse atılır, saldırıya uğrar, vatan haini ilan edilir.
1998 yılında Karpov ile Anand Dünya Şampiyonluğu Maçı yapar. Dünyanın en adaletsiz maçıdır. Anand 100 Büyükustanın oynadığı eleme usulü şampiyonluk turnuvasına girer. Sadece Kramnik şartları protesto ederek katılmaz çünkü karşılaşmalar iki oyun üzerinden oynanmaktadır ve Karpov en tepede beklemektedir.
Anand engelleri aşa aşa gelir.
21 gün boyunca mücadele eden Anand nihayet Karpov ile şampiyonluk maçı yapabilecektir ama sadece 3 gün dinlenme süresi verilir. Karpov ise tahtında rahat rahat beklemektedir ve uzatma maçlarında Anand’ı yenerek unvanını korur. Maç hakkında detaylı bilgi: Chessbase
Bu adaletsiz maçın ardından Anand “Karpov 5 kez adaletsiz şampiyonluk maçı oynadı” der.
Gelin inceleyelim, bakalım Anand’a hak verecek misiniz?
Fischer ile hiç oynanmayan maç
1975 yılında olması planlanan maça Fischer çıkmaz. Böylece Karpov tek bir hamle yapmadan Dünya Şampiyonu ilan edilir. Fischer, Karpov’dan çekindi gibi iddialar hep konuşulacaktır ama şu bir gerçek ki Fischer formunun zirvesindeydi. Sonra şampiyonluk maçı yaptığı yaşlı Korchnoy’u zorlukla yenebilmişti Karpov. Fischer ile Korchnoy ise o dönemlerde mukayese bile edilemezdi. Mesele şu ki zaten ruh sağlığı yerinde olmayan Fischer iyice kötüleşmişti ki Spassky ile maça çıkabilmesi bile şartların aşırı zorlanmasıyla olmuştu.
Karpov’u Kasparov’un elinden kurtaran FIDE kararı
Hep 24 oyun üzerinden gerçekleşen şampiyonluk maçları bir anda 6 galibiyet üzerinden oynanmaya başlar. Bu kararın Karpov’un bezdiren stiliyle alakası var mıdır bilinmez ama beklenenin aksine 1984 yılında maçın ilk 9 oyununda Karpov, genç Kasparov karşısında 4 -0 öne geçer. Saldırgan oyunu bırakan Kasparov skoru 5-3’e kadar getirir. Maç uzadıkça uzamıştır ve Karpov bir türlü altıncı oyunu alamaz. Karpov fiziksel ve ruhsal olarak çöküşe geçmişken FIDE imdadına yetişir ve maç iptal edilir.
Haksız yere verilen rövanş hakkı
İptal edilen maçın yerine 1985 yılında 24 oyun üzerinden Kasparov ile oynar ve 13-11 yenilerek unvanını kaybeder. Ne var ki Botvinnik zamanında iptal edilen rövanş maçı hakkı Karpov’a verilir. Anlaşılan o ki pazarlık masasında Karpov kartlarını yine iyi oynamıştır. 1986 yılında Kasparov ile yine şampiyonluk maçı yapar ama unvanını geri alamaz.
Dünya Dördüncüsü iken bir anda Dünya Şampiyonu olan Karpov
1992 yılında Adaylar Maçında yarı finalde iken Short’a elenir. Short sonra Timman ile final maçı yapar ve onu da yenerek Kasparov ile oynama hakkı elde eder. Ne var ki FIDE’nin hantal sistemine itiraz eden Kasparov kendi organizasyonları altında maç yapmaya karar verir. FIDE bu maçı tanımaz ve o yarı finalde elenen Karpov ile finalde elenen Timman Dünya Şampiyonluğu maçı yapar.
Maç konularında talih hep Karpov’dan yanadır. Karpov hayatının en kolay maçını yaparak FIDE Dünya Şampiyonu olur!
21 gün oynayan Anand ile en adaletsiz maç
Makalenin girişinde yazdığımız şampiyonluk maçı büyük olasılıkla tarihin en adaletsiz maçıdır. Güç olarak Karpov’un üzerinde olan Anand 21 gün boyunca altı değişik rakiple eleme maçı yapar ve yorulmamış Karpov’un karşısına çıkar. Ve bu maçı Karpov kılpayı kazanır.
Karpov bir değil ama beş defa avantajlı maç yapmıştır. Bu talihi veya yaratılmış durumlar olmasa acaba bu kadar övgüyle bahsedilir miydi? Yoksa tarihe sadece iki şampiyonluk maçı kazanan biri olarak mı geçerdi?
Sizce Karpov diğer şampiyonlarla karşılaştırılınca şişirilmiş bir balon mu?
Sen bu yazıyı yazmak için Kasparov’dan para mı aldın? Karpov aleyhtarı çok yazı gördüm ama bu kadar temelsiz olanını ilk kez gördüm. Kasparov Karpov ile 5 dünya maçı (toplamda 144 oyun oynadılar) yaptı ve kasparov un sadece 2 galibiyet fazlası var. (21 kasparov 19 karpov 104 berabere. %52,5 kasparov %47,5 Karpov. Bu onu şişirme şampiyon mu yapıyor?) Kasparov sayesinde medyatik oldu diyorsun. Karpov 1975 ten 1985 e kadar dünya şampiyonu idi. Katıldığı hemen hemen her turnuvayıda kazanıyordu. Kasparov dan önce 2 kez Korçnoi yi yendi. 1975 te Fischer maça çıkmak istemediyse bu Karpov un suçu değil. Fischer 10 galibiyet alanın şampiyon olmasını ve 9-9 olması durumunda şampiyonun ünvanını korumasını istedi. 6 galibiyeti bulmak çok zorken 10 galibiyet imkansız gibi bir şeydi. 1984 yılındaki maçın yarıda kalması da onun kabahati değil. Kasparov ilk 25 maçtan sonra Karpov u yenemeyeceğini anlayıp mümkün mertebe maçı uzatıp Karpov un yorulmasını sağlamak için kısa beraberelere oynamaya başladı. (Karpov daha yaşlıydı. Maçın uzaması Kasparov un işine yarardı.). Karpov 6. galibiyeti alıp maçı kazanacaktı. Maç 5-1 iken zaten maçın ertelenmesi görüşmeleri başlamıştı. (48 oyun oynandı). Karpov u maçın ertelenmesine zorladılar. (Kramnik diyor ki 1985 teki Kasparov ile 1984 teki arasında 1 piyon fark var.) İlk maç sayesinde Kasparov kendini daha çok geliştirdi yani. Maçın ertelenmesi karşılığında bir sonraki yıl kaybederse rövanş maçı istemek tabi ki hakkı. Çünkü o 5-3 öndeyken maçı yarıda kestiler. Şampiyon ünvanını 3 yıl sonra savunuyordu. 1987 deki 3.maç da 12-12 berabere bittiği için kasparov şampiyon oldu. 1993 te PCA yı kurup FIDE den bağımsız şampiyonluk maçı yapmak isteyende Karpov değil Kasparov idi. FIDE de Karpov ve Timman ın şampiyonluk maçı yapmasına karar verdi. ve maçı karpov maçı 6-2 gibi ezici skorla kazandı. 1 yıl sonra Linares’te düzenlenen o zamanın en güçlü turnuvasını Kasparov’un 2,5 puan önünde 9 galibiyet ve 4 beraberlik (11/13) alarak kazandı ve kasparov dahil onun dünya şampiyonluğu ile dalga geçenlerin hepsinin ağzının payını verdi. (Bildiğim kadarıyla hala tüm zamanların en parlak turnuva başarısı olmaya devam ediyor). 1996 da Karpov Kamsky i 6-3 gibi net bir skorla yendi ve FIDE şampiyonu ünvanını korudu. Bu yıldan sonra şampiyonluk formatını FIDE değiştirdi. 3 yılda 1 şampiyon belirlenmesi yerine daha kısa sürede ve daha kısa süren maçlarla belirlenmesine karar verdi. Karpov haklı olarak aday maçları döngüsüne girmek istemedi. Çünkü normal şartlarda 1999 da ünvan maçı oynayacaktı. 1 yıl önceye alınması karşılığında aday maçlarını kazanan kişi ile oynamak istedi. Bir sonraki yıl final maçlarında oynama zorunluluğu getirilince ünvanını savunmadı (FIDE döngüsüne katılmadı). Anand koşulları biliyordu. Yani final maçlarından 3 gün sonra Karpov ile oynayacağını bilerek katıldı 1998 FIDE şampiyonluk döngüsüne. Kaybedince mızmızlanmanın manası yok. Siyasi destek konusuna gelince. Önce biraz bilgi vereyim. Karpov kendini ispatladıktan sonra (18-19 yaşında — Dünya gençler şampiyonu olunca) ancak devlet desteğini arkasına aldı. Kasparov yahudi baba ve ermeni bir annenin çocuğu olarak Bakü de doğdu. Gerçek adı Harry Kimovich Wheinstein. Yahudi olduğu için Yahudi diasporasının desteğini (medya ve IBM, Intel gibi büyük sponsorlar) aldı. başka bir yahudi olan eski büyük şampiyonlardan Botvinnik’in kanatları altında yükseldi. Yine 1984 teki maça hazırlanırken de yine yahudi olan Spassky ve Tal’in yardımını gördü. ve tabi ki ermeni Petrosian’ın (Yahudiler veya ermeniler ile hiç bir problemim yok. Sadece bazı gerçekleri söylüyorum. Yoksa satrancın duayen isimlerinin hepsine saygı ve sevgim var). Bakü de doğduğu için de Azerbaycan KGB sinin lideri Haydar Aliyev’in desteğini gördü. Erken yaşta babasını kaybetmesine rağmen ailesinin geçimini sağlayabildiği gibi Makagonov (daha sonra Nikitin) gibi antrenörler bulabiliyordu. Uzun yıllar ona antrenörlük yapan Nikitin “Ona sağlanan imkanlar başka kimeye sağlanmamıştı” diyor. Kasparov liberal-kapitalist olduğu için devletin Karpov un kazanmasını istemesi gayet normal. Son dönemde de Putin’e karşı kazanamayacağını bildiği bir savaşa girdi. Elbette bunu isteyen onu desteklemiş olan küresel sermaye idi. Özetle Kasparov ve Karpov iki büyük şampiyondular. Ancak yukarıda açıkladığım nedenlerle medyada Kasparov hep iyiliğin ve özgürlüğün temsilcisi, Karpov ise öcü, kötü olarak gösterilmeye çalışılıyor ve ona büyük haksızlık yapılıyor.
Turgay Çoruhluya değerli açıklamalarından dolayı teşekkür ediyorum. Beni bilgilendirdi.