Usta adayı genç satranççılarımızdan Emrah Yağız sitemizdeki ilk dersinde insiyatif avantajının nasıl değerlendirileceğini anlatıyor. 1700-1800 rating civarındaki oyunculara yönelik ders yazının devamında.
* Materyal (Taş üstünlüğü) avantajı, ancak rakibimiz bizim taşlarımıza saldırıda bulunduğu zaman yok olabilir.
* Buna oranla alan avantajı ise uzun zaman elimizde tutabileceğimiz bir avantajdır.
* Fakat konumuz gereğince aktaracağımız insiyatif avantajı ise kısa vadeli, yani uzun süre koruyamayacağımız bir avantaj olup değerlendirmesi çok zordur. Değerlendirilemediği zaman kaybolur gider. Şimdi ne yapmalıyız diyorsanız dikkatli bir şekilde dinleyelim.
Oyun başlar ve taşlarımızı en uygun yerlere geliştirmeye çalışırız. Bütün taşlarımızı en uygun yerlere koymaya çalışırız ve bize oranla daha az gelişmiş rakibimiz karşısında elde ettiğimiz insiyatifi kullanmaya çalışırız.
Öncelikle yapmamız gereken bu avantajımızı alan avantajı, materyal avantajı gibi elementlere dönüştürmek olmalıdır. Çünkü biz istesek de istemesek de insiyatif kaybolan bir elementtir.
Tabii ki bunu yaparken rakibinizin tehditlerini de göz ardı etmeyeceksiniz. Fakat en çok sorulan sorular arasında “insiyatif avantajını nasıl arttırabilirim?”, “Bunu nasıl ve hangi elementlere çevirmeliyim?” gibi sorular olduğundan biz sizin daha çok bu noktaya dikkat etmenizi istiyoruz.
Şimdi insiyatif avantajının diger elementlere nasıl çevirilebileceğine bir örnek vermek istiyorum.
Örnek 1
Görüldüğü gibi taşların eşit olması dışında yaklaşık bir simetrik konumla karşı karşıyayız. Beyazın atları gelişmiş ve rakip taşlara baskıya başlamışken, siyahın bir atı gelişmemiş diğeri de kenarda durmaktadır. Şimdi beyaz düşünüyor ve bu pozisyonda üstün olduğunu ve insiyatifin kendinde olduğunu görüyor. Ne yapmalı? Beyazsahip olduğu bu insiyatifi nasıl değerlendirmeli?
1. KURAL: İlk olarak bu kısa vadeli avantajı kaybetme!!
Evet böyle bir durumda aklımıza gelmesi gereken ilk şey bu olmalı. Kısa vadeli olan bu avantajı devam ettirmeye çalışmak.
Bunu 1.Khe1 oynarak yapabileceğimizi hepimiz görmüş olmalıyız. Eğer rakip şaha tehditte bulunmazsak Af6 çıkıp 0-0 ile oyunu devam ettirmesi insiyatifi kaybetmemiz anlamına gelir.
Bu yüzden 1. kural bu avantajı kısa olmasına rağmen devam ettirmeli.
1. Khe1!
Siyah ne yapmalıyım diye düşünüyor. 1…Ae7 oynarsa 2.Şf1 ile e7’deki at açmazda kalır ve bu çok tehlikelidir. 1…Af6 yaparsa 2.Şf1+’ e karşı da 2….Şf8 ‘e kaçmak zorunda olduğu ve kendi kalelerinin bağlantısını kestiği için beyazın avantajı devam edebilir. Bu yüzden 1…0-0-0 yapmak zorunda kalan siyah 2.Axa7+ Şb8 oynar 3.Aab5’e ise c6 oynayarak avantajı etkisiz hale getirmeye çalışır. Ne var ki beyazın bir sürprizi var.
1…0-0-0
Hamle sırası tekrar beyaza geldi. Beyazlar peki şimdi ne yapmalı. Eğer sıradan bir hamle yaparsa insiyatifi kaybeder. 2. KURAL şimdi imdada yetişiyor.
2. KURAL: Sahip olduğun insiyatif avantajını diğer kalıcı avantajlara dönüştür. Bunlar da alan avantajı, materyal avantajı vs.dir…
2.Axa7+ Şb8 3.Aac6+ bxc6 4.Axc6+ Şc8 5.Axd8 Şxd8
Görüldügü gibi beyazın elinde ne insiyatif ne de alan avantajı kaldı. Beyaz dikkatli oyunu sayesinde elinde bulunan insiyatif avantajını kalıcı bir avantaj olan materyal (taş üstünlüğü) avantajına çevirdi. İşte bu örnek sayesinde okuyucunun kafasında bazı bilgiler şekillenmiş oldu. Şimdi bir örnek daha vermek istiyorum.
Örnek 2
Hamle sırası beyazda
Yusupov -Timoshcenko Moskova, 1982
Konumu inceleyelim. Evet beyaz yine insiyatif sahibi olan taraf. Nedeni siyah şahın merkezde korumasız olması. Bakalım bu insiyatif avantajını Yusupow nasıl değerlendirecek.
1.Ad5!
Evet belki şaşırmıs olabilirsiniz. Çünkü daha iyi gibi gözüken Kfd1′ i bekliyordunuz. Fakat 1.Kfd1′ e karşı 1…Kac8 2.Ae4 Kc6 3.Kac1 Khc8! ve siyah kurtulur.
1… Kad8 2. Kac1!
2. Kfd1 yine kuvvetli gibi gözüken bu hamle iyi değil çünkü Şc6! var. Siyah rahatlar.
2…Ac7 3.Ab6+ Şe6 4.Kfe1!
Kalenin yeri burası olmalı. Beyaz 4.Kfd1 hamlesi ile 5.Kxd6′ ve ardından 6.Ff4 tehdit edebilirdi. Ne var ki 4…g5! cevabı vardır.
4…Şf5 5.Ked1 Ae6 6.Kd5+ Şf6 7.Kcd1 Fc7 8. Ad7+ Şe7 9. b4!
Evet burada konuma bakarsak insiyatif avantajının şimdi alan avantajına döndüğünü görebiliriz. Başka bir deyişle ikinci kural tamamlandı. Şimdi de alan avantajının nasıl kazanca çevrileceğini izleyelim.
9…f6 10.a4 g5
G.Timoshcenko kendine f4 karesinde bir ileri karakol hazırlıyor
11.Fc1!
Yusupov e hattını kalelerine açtı ve filini de a3’e gelerek daha etkili çapraza koyacak.
11…Af4?
Anlaşılan Timoshcenko defans yapmaktan yorulmuştu çünkü yaptığı hamle bariz bir hata.
12.Fxf4 Fxf4?! 13.Axf6! Kdc8 14.Ah5! Fc7 15.Ke1+ Şf7 16.Kd7+ Şg6 17.Ag7! Fd8
Tahtadaki tek defans hamlesi buydu. Şu hamlelerden sonra ise 17…Khf8 18.Ke6+ Kf6 19.Kxf6 Şxf6 20.Kxc7 siyah piyon kaybeder.
18.Kxb7 Ff6 19.Ke6 Khf8 20.Kxa8 Kb8 21.Kxb8 Kxb8 22.Ah5 Şxh5 23.Kxf6 Kxb4 24.a5 Kb1+ 25.Şg2 Ka1 26.a6 h6
Taksiksel saldırı sona erdi. Beyazlar iki piyon üstün olmasına rağmen can sıkıcı bir oyun sonu ile karşı karşıya. Beyaz’ın geçer piyonu tehlikeli gözüküyor. Fakat Timoshcenko kalesi ile geçer piyonu en uygun yerden göz altına almış bile. Herkes oyunun devamını merakla beklerken Yusupov mükemmel bir tema yakalıyor. Evet Yusupov bu oyunu zugzwang teması ile sonlandırıyor. Doğrusunu soylemek gerekirse oyunun burdan sonrası bir harika
27.h3 Kb1 28.Kd6 Ka1 29.Ke6! Zugzwang 29…Ka3
Siyahlar zorunlu olarak, beyaz şahın 1. yataya çıkmasına izin veriyor. 29…Kb1 hamlesi 30.f4! gxf4 31.Ke5! ve Ka5 yüzünden olmaz…
30.Şf1! Ka2
f3 piyonu alınamaz. Çünkü Ke6-e3-a3 manevrası sayesinde beyaz geçer piyon durdurulamaz.
31.Şe1 Kc2 32.Kb6 Ka2 33.Kd6!
Zugzwangın sonuçları. Siyahlar şimdi de beyaz şahın 2.yataya çıkmasına izin vermek zorunda. 33….Kb2 oynanamaz çünkü 34.Kd2 ve 35.Ka2 oyunu sonlandırır.
33…Ka1+ 34.Şd2 Ka2+ 35.Şe3 Ka3+ 36.Şe4 Ka2 37.Şd5
Şimdi ise beyazların zugzwang temasını işlemeye başlamadan önce yaptığı h3 hamlesinin önemi ortaya çıkıyor.
37…Kxf2 38.Şc6 Kxf3 39.a7 Kf8 40.Şb7 Kf7+ 41.Ş6 Kf8 42.Kc6 Kh8 43.Sb7 Sh4 44.a8 = V
Ve siyahlar terkeder. (Kxa8 Kxh6! ve Şxa8)
Öğrendiklerimiz:
*İnsiyatif avantajını degerlendirme yöntemi;
1.KURAL: Sahip olduğn insiyatifi kuvvetli hamlelerle devam ettir. Her zaman ilk gödüğümüz hamle aslında kuvvetli gibi gözükse de bizi büyük bir yanılgıya düşürebilir. Özellikle bunu ikinci örnekte görebiliriz.
2.KURAL: Bu avantajı diğer avantajlara çevir. Bunlar alan avantajı ve materyal avantajıdır. Örnekleri iyi inceleyip ve bol bol maç analizleri yaparsak bu bilgilerimiz kalıcı hale gelebilir.
* Büyük üstad Yusupov’un mükemmel oyunu zugzwang teması ile son bulmuştu. Zugzwangı bilmeyen arkadaşlarımız için açıklayalım; zugzwang rakibi kötü hamle yapmaya zorunlu kılmaktır. Bunu daha iyi anlamak için 2. örneğin oyun sonu bölümüne biraz daha dikkat ve zaman ayırınız.
*İnsiyatif sahibi oldugumuzu gösteren etmenler:
– Taşlarımızın, rakibimizin taşlarına göre daha iyi yerlere gelişmiş olması.
– Taşlarımızın aktif ve rakip taşlara baskıda olması – Rakip şahın korumasız posizyonda olması
– Çeşitli temaların uygulanıyor olması gibi koşullar sağlanıyorsa birçok durumda insiyatif bizde diyebiliriz.
**********************
Dersimiz son bulmuştur
***********************
“Alan avantajını degerlendirme…” başlıklı dersimizde görüşmek üzere…
SAYGILARIMLA
YAĞIZ,Yasin Emrah
e-mail:emrahyagz@hotmail.com
Kaynak: The Soviet Chess Conveyor by Mikhail,Shereshevsky
